Open Ended Speelgoed: het klinkt als een trend, maar eigenlijk gaat open ended spel over de kern, de basis en het originele idee van kinderspel. Open ended spel is vrij spel zonder spelregels, zonder doel, zonder einde. Kinderen hebben een diepgewortelde drang om te spelen en te leren. Wij hoeven hen hierin alleen maar te ondersteunen.
Wat is vrij spel? Wat is open ended spel?
Kinderen spelen uit zichzelf, daar stellen ze geen vragen bij. Kinderspel is vanzelfsprekend, altijd en overal. Vrij spel of open ended spel is dat soort van kinderspel dat je altijd en overal kan doen, juist omdat je er helemaal niets voor nodig hebt. De verbeelding van een kind is grenzeloos. Kinderen kunnen van alles alles maken. Een kind creëert een spel vanuit zichzelf, beslist zelf over het thema, het materiaal, het spelverloop, eventuele speelkameraadjes, de locatie en de spelduur. De situatie waarin het kind zich bevindt is hierbij dé inspiratiebron: wat is er voorhanden en wat kan ik daarmee doen? Dit wordt ook open ended spel genoemd: spelen zonder richtlijnen, zonder doel, zonder einde.
Wat is open ended speelgoed? Stimuleer fantasie en creativiteit met deze 9 toppers!
Kinderen spelen geen spel, ze zijn het spel
Vrij spel betekent natuurlijk niet dat zomaar alles mag en kan. Het betekent dat het kind zelf beslissingen kan nemen binnen een vastgelegd kader. Ouders of begeleiders bepalen dat kader en houden hierbij rekening met wat voor hen belangrijk is. Veiligheid en gezondheid zijn hierbij belangrijke richtlijnen. Vrij spel is een enorm creatieve activiteit: het spel van een kind reflecteert vaak de wereld van het kind. Spelenderwijs verwerken ze gebeurtenissen en maken ze de wereld tastbaar en begrijpelijk voor zichzelf.
Kinderen spelen van 's morgensvroeg tot 's avonds laat: van het moment dat ze uit bed komen tot ze gaan slapen. Kinderen spelen de hele dag. Of beter: ze doen alles al spelend: een kind rent niet maar galoppeert als een wild paard, balanceert over stapstenen in een meer van lava of waadt door een levensgevaarlijk moeras. In zijn spel is het kind de baas: hier heeft hij een vorm van controle die hij niet heeft in de meeste andere aspecten van zijn leven. Spelen is dus niet zomaar spelen. Daarom zeggen we: kinderen spelen geen spel, ze zijn het spel.
Wat zijn de voordelen van vrij spel?
Vrij spel als hoeksteen van het Montessori-onderwijs
De drie hoekstenen van het Montessori-onderwijs zijn
- Zelfstandigheid
- Zelfontdekking en exploratie
- Respect voor het kind
Vrij spel of open ended spel speelt een belangrijke rol in de tweede hoeksteen: zelfontdekking en exploratie. Vrij spel is essentieel voor de ontwikkeling van een kind omdat het kind tijdens vrij, open ended spel, vanzelf in contact komt met waardevolle vaardigheden. Kinderen spelen uiteraard niet met het doel om iets te leren, maar omdat ze gepassioneerd zijn. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en kunnen over een heleboel dingen enthousiast worden. De ervaringen die ze op deze manier opdoen, op hun eigen tempo, zijn onbetaalbaar. Spelenderwijs leren is namelijk enorm efficiënt.
Lees voor meer Montessori-inspiratie onze blog "Montessori thuis: praktische tips om Montessori toe te passen in je opvoeding".
Kinderen hebben ruimte nodig voor hun creatieve ideeën en hun zelfbedachte oplossingen om met obstakels om te gaan. Zo worden ze zich op een natuurlijke, gezonde manier bewust van zichzelf, hun lichaam, hun talenten en hun sociale en emotionele intelligentie.
Waarnemen, begrijpen en je gevoelens en noden reguleren zijn belangrijke stappen in de persoonlijke ontwikkeling. Deze vaardigheden zijn dan ook essentieel om met anderen om te gaan. In vrij spel spreken alle kinderen dezelfde taal.
5 Praktische tips voor open ended spel
Hoe kan ik het vrije spel van mijn kind verrijken?
Open ended spel of vrij spel is al tien jaar lang een belangrijk onderdeel van Blabloom-ouderschap. We werken samen met merken die deze waarde onderschrijven, zoals het mooie Duitse speelgoedmerk Grimm's, vooral bekend van de houten regenbogen. Bij Grimm's zijn ze er al meer dan 40 jaar van overtuigd dat vrij spel enorm belangrijk is voor een gezonde ontwikkeling van het kind.
Collega Nele is superfan van Grimm's. Ze legt je graag uit waarom in de blog "Grimm's speelgoed: wat maakt het zo bijzonder?"
Grimm's stelde zelf deze 5 praktische tips samen die je makkelijk kan toepassen om de ideale omstandigheden voor vrij spel te creëren:
1) Ruimte en tijd
Je kind heeft een veilige ruimte en genoeg tijd nodig om te spelen en vrij te ontwikkelen. Plan bewust echt "vrije tijd" in en vul de agenda van je kind niet boordevol geplande activiteiten. Laat ruimte voor verveeltijd, uren waarop je kind vrij kan rondscharrelen in huis of buiten in de tuin.
De natuur is de beste speeltuin
In huis valt er heel wat te beleven, en als je een tuin hebt is dat natuurlijk helemaal prachtig. Toch is het ook leuk om erop uit te trekken met je kind. Naar een bos, een weiland of een beekje. Maak geen plannen, neem niets mee, maar kijk wat er gebeurt. De natuur is de beste speeltuin en je kind heeft echt weinig nodig om tot spel te komen en zich onder te dompelen in een wonderlijke fantasiewereld.
Extra voordeel: ook jij gaat vanzelf vertragen: je hartslag verlaagt en stress verdwijnt. Zo laden jullie allemaal op en keer je weer terug naar huis met rode kaken en volgetankt met frisse energie. Echt waar!
2) Vertrouwen en zekerheid als voorwaarde voor vrij spel
Vertrouw je kinderen, en laat ze zoveel mogelijk hun gang gaan. Dit is een belangrijke basis voor jullie relatie. Ja, je zal af en toe jezelf tegenkomen. Bijt op je lip, ga op je handen zitten en laat je kind zich vuil maken. Hoe erg is een vuile broek? Herinner jij je nog hoe fijn je het als kind vond om te experimenteren met waterverf? Om te ontdekken hoe diep een plas (zeg maar elke plas die je tegenkomt) is en om stenen en stokken te verzamelen om mee naar huis te nemen? Het is het sowieso altijd waard.
"Ik verveel me"
Verveling is geen teken van een gebrek aan creativiteit. Verveling is waardevol. Beschouw het dus niet als een probleem dat je zo snel mogelijk moet oplossen. Verveling is vaak een uitstekende voedingsbodem voor nieuwe creatieve ideeën. Geef het even de kans om te ontkiemen. Je hoeft dus niet meteen spelideeën te spuien als je kind begint te dreinen "Ik verveel me". In tegendeel: laat verveling toe en toon begrip. Het zal niet lang duren voor je kind weer aan het spelen gaat.
Laat je kind ook zelf beslissen of het actief of juist rustig speelt: alleen je kind zelf weet precies hoe het zich voelt en zowel wild als rustig spel zijn helemaal oké. Het is een belangrijke les voor je kind om zijn eigen behoeften te leren kennen en te weten hoe hiermee om te gaan.
3) Open ended spel: Alleen of samen
Vrij spel werkt in alle samenstelling: alleen, met z'n tweeën of in groep. Alles kan, zolang je kind het maar zelf kiest: alleen spelen, met andere kinderen of met de ouders. Belangrijk voor ouders is het om authentiek te blijven als je mee mag spelen: ga niet de entertainer uithangen, maar gedraag je als een gelijkwaardige speelkameraad.
Soms is ook gewoon de aanwezigheid van een vertrouwd persoon genoeg om het vrij spel mogelijk te maken. Actieve betrokkenheid is dan niet nodig. Door aandachtig te observeren leer je de individuele noden van je kind herkennen en erop reageren op de best mogelijke manier. Ook jouw kind zal mettertijd steeds empathischer leren worden als het samen speelt met anderen.
4) Open ended speelgoed en ander materiaal voor vrij spel
Voorzie materialen die geschikt zijn voor vrij, open ended spel. Je herkent deze materialen en dit speelgoed aan de veelzijdigheid en het feit dat het geen uitleg of instructies nodig heeft. Er is geen foute manier om met open ended speelgoed te spelen. De verbeelding is vrij en wordt geprikkeld.
Blabloom-tip: Bied je een bouwset aan waarin de blokken netjes opgeborgen zitten in een doos? Gooi ze eens door elkaar om zo de eindeloze gebruiksmogelijkheden toegankelijker te maken voor je kind.
Open ended speelgoed: kwaliteit boven kwantiteit
Van open ended speelgoed heb je niet veel nodig. Een paar zorgvuldig uitgezochte stuks, aangepast aan de ontwikkelingsfase van je kind, is genoeg. Het is beter om niet te veel speelgoed te in huis te halen. Te veel speelgoed betekent te veel stimuli oif prikkels. Dat wordt al snel overweldigend en dat is remt de verbeelding af.
Een leuke manier om de hoeveelheid speelgoe din je huis te beperken, is toy rotation of speelgoedrotatie. Ontdek wat het is in onze blog "Toy Rotation: hoe werkt het en wat zijn de voordelen?"
Besteed wel de nodige aandacht aan de kwaliteit en of ze gemaakt zijn van gezonde, niet-toxische materialen en verfstoffen. Of koop bij Blabloom, wij deden de research voor jou. Zo weet je zeker dat je alleen gezonde, veilige producten in huis haalt!
De veiligheid van het materiaal is één van de vijf voornaamste redenen om voor houten speelgoed te kiezen. Benieuwd naar de andere redenen? We lichten ze graag toe in onze blog "Vijf redenen om voor houten speelgoed te kiezen".
Dagdagelijkse dingen
Uiteraard is niet alleen speelgoed leuk om mee te spelen.
- Een paar dekens, kussens en wasknijpers worden een gezellig kamp.
- Kinderen vinden het heerlijk om urenlang te vertoeven in een grote kartonnen doos, om ze te schilderen of er in te wonen.
- Kommen, potjes, rietjes, kurken, trechters... geef ze aan een spelend kind en ze krijgen in no time een nieuwe bestemming.
- Oude kleren, afgedankte brilmonturen, versleten schoenen en sjaaltjes van je oma: de allerleukste verkleedkoffers zitten niet vol met kant-en-klare carnavalspakjes.
5) Minimalisme in de kinderkamer
De kinderkamer mag uitdagend zijn voor je kind, maar het is belangrijk om ook de visuele rust te bewaren. Stal interessant spelmateriaal uit, maar beperkt het aantal prikkels. Stimuleer activiteiten maar geef niet te veel input. Kies voor mooi design, maar beperk de decoratie.
Less is more
Een goed motto voor de kinderkamer kan zijn "Less is more". Kijk om te beginnen eens rond in de kinderkamer vanuit het perspectief van je kind. Letterlijk: ga door je knieën tot je op ooghoogte van je kind zit. Kijk goed rond en laat het even binnenkomen. Wat zou je veranderen? (Dit is trouwens een fijne manier om elke plek waar je kind tijd doorbrengt even te checken).
Zorg ervoor dat je kind zijn spelmaterialen zelf kan pakken zonder hulp. Dit geeft hem de kans op zelfbeschikking en een zekere vrijheid.
Lees hoe collega Carmen dit aanpakte met haar dochter Oona.
Het is ook waardvol om regelmatig samen met je kind de kinderkamer onder handen te nemen en even stil te staan bij elk voorwerp: wat heb je nog nodig? Wat wil je bewaren? Is dit nog interessant?
Opruimen maakt ruimte voor nieuwe ideeën
Als je ervoor zorgt dat opruimen gemakkelijk is, verandert het niet in een dagelijkse gehate klus. Voorzie dozen, manden en opbergzakken om speelgoed te sorteren en op te bergen. Een kinderkamer mag gerust een beetje rommelig zijn, speelwerelden die zijn uitgestald kan je best een tijdje laten staan. Maar misschien heb je al gemerkt dat je kind makkelijker tot spel komt als de vloer niet bezaaid is met spullen. Lege, rustige ruimtes bieden plaats voor nieuwe spelideeën.
Hoe krijg ik mijn kind aan het opruimen?
- Betrek je kind van bij het begin bij het proces
- Maak het leuk
- Laat je kind sorteren en categoriseren
- Gebruik labels en kleurcodes
- Ruim regelmatig samen op
- Geniet samen van de intrinsieke motivatie: een opgeruimde speelruimte
Meer inspiratie nodig om je kind te motiveren om op te ruimen? Ontdek ze in onze blog "Speelgoed opbergen: samen organiseren en opruimen."
Welke kleuren kies je voor de kinderkamer?
Wat kleuren en materialen betreft, is het altijd het overwegen waard om rekening te houden met de natuur. Hoogkwalitatieve, natuurlijke materialen zijn niet alleen mooier en voelen beter aan, ze gaan meestal ook langer mee wat ze dan weer duurzamer en dus goedkoper maakt. Voor jonge kinderen valt er veel te zeggen voor een rustgevend kleurenpalet, met bijvoorbeeld lichte pastelkleuren, warme aardetinten en de kleur van natuurlijk hout. Zo beperk je het aantal visuele prikkels. Natuurlijk zal je kind zijn eigen favoriete kleuren krijgen en zijn voorkeur kan zeker een leidraad zijn voor het inrichten van de kamer.
Montessori in de kinderkamer: eenvoud en zelfstandigheid
Ga ook eens kijken naar de Montessori-visie en hoe je deze praktisch toepast in de inrichting van je huis. We schreven er een blogpost over: Montessori thuis: hoe pas ik het toe in mijn opvoeding?
Open ended spel: Eenvoudig maar zo waardevol
Vrij spel is eigenlijk heel natuurlijk voor kinderen. Het is zelfs geen activiteit, het is gewoon wie ze zijn. Vrij spel verrijken is dan ook helemaal geen rocket sciense: het is juist heel eenvoudig en tegelijk zo enorm waardevol. Als volwassene hoef je alleen maar te zorgen dat je kind zich veilig voel, de omgeving van je kind zo in te richten dat het actief kan zijn en zich spelenderwijs ontwikkelen.
We hopen van harte dat je wat hebt aan deze praktische tips en zijn heel benieuwd naar hoe jij vrij, open ended spel integreert in jouw dagelijkse leven en dat van je kinderen.
